Symbolika w malarstwie surrealistycznym

W surrealizmie symbolika odgrywa kluczową rolę, ponieważ pomaga wyrazić głębokie, często ukryte znaczenia i emocje.

1. Sen i Podświadomość

• Sny: Surrealistyczne obrazy często przywołują senne scenariusze, gdzie granice między rzeczywistością a fikcją są zamazane. Sen jest symbolem nieograniczonej wolności wyobraźni i podświadomych pragnień.
• Podświadomość: Freudowskie teorie o podświadomości miały duży wpływ na surrealistów. W ich pracach symbole często odzwierciedlają tłumione emocje i lęki.

2. Metamorfoza i Przemiana

• Zmieniające się formy: Często można zobaczyć obrazy, gdzie przedmioty lub istoty przechodzą metamorfozę, zmieniając swoje kształty lub łącząc się w nielogiczne formy. To symbolizuje zmienność rzeczywistości i niejednoznaczność znaczeń.
• Ciało ludzkie: Często przedstawiane w zdeformowany sposób, symbolizuje niepokoje związane z tożsamością, seksualnością i śmiercią.

3. Obrazy Dualności

• Lustra i odbicia: Lustra często pojawiają się jako symbol dualności i introspekcji. Mogą przedstawiać alternatywne rzeczywistości lub wewnętrzne ja artysty.
• Światło i ciemność: Kontrast między światłem a ciemnością może symbolizować walkę między świadomością a podświadomością, dobrem a złem, rzeczywistością a iluzją.

4. Obiekty codzienne w nowym kontekście

• Dziwne zestawienia: Codzienne przedmioty przedstawione w niespodziewanych kontekstach nabierają nowego, symbolicznego znaczenia. Przykładem może być słynny obraz René Magritte'a "Ceci n'est pas une pipe" (To nie jest fajka), gdzie przedstawienie przedmiotu i jego nazwa są ze sobą sprzeczne.
• Zegary: W pracach Salvadora Dalego, szczególnie w "Trwałości pamięci", roztapiające się zegary symbolizują płynność czasu i jego subiektywny charakter.

5. Surrealistyczne Pejzaże

• Pustynia: Pustynie i jałowe krajobrazy mogą symbolizować pustkę emocjonalną, izolację lub krajobraz umysłu bez ograniczeń.
• Nadmorskie scenerie: Często pojawiające się w pracach Dalego, symbolizują głęboką introspekcję i podróże w głąb własnej świadomości.

6. Zwierzęta jako symbole

• Owady: Motywy owadów, jak mrówki czy motyle, mogą symbolizować nieuchronność śmierci (mrówki) lub przemianę (motyle).
• Ptaki: Mogą symbolizować wolność, ale także niepokój związany z lotem myśli i marzeń.

7. Elementy religijne i mitologiczne

• Krzyż: W surrealistycznych pracach krzyż może mieć różnorodne znaczenia – od symbolu cierpienia po metaforę śmierci i odrodzenia.
• Postacie mitologiczne: Postacie jak Minotaur, które pojawiają się u Maxa Ernsta, symbolizują konflikt między człowieczeństwem a bestialstwem.

8. Automatyzm i spontaniczność

• Doodles i abstrakcje: Nieskrępowane pociągnięcia pędzla czy niekontrolowane rysunki mają symbolizować swobodny przepływ myśli i brak cenzury świadomości.

Surrealizm eksploruje głębiny ludzkiego umysłu, używając symboliki, która często jest wieloznaczna i otwarta na interpretację. Dzięki temu każdy obraz może być odbierany na różne sposoby, w zależności od osobistych doświadczeń i skojarzeń widza.

Mariusz Lewandowski, polski malarz, zyskał międzynarodową renomę dzięki swoim surrealistycznym obrazom, które często łączą elementy fantastyki, mrocznej atmosfery i głębokiej symboliki. Jego twórczość jest osadzona w surrealizmie, ale także nawiązuje do nurtów takich jak realizm magiczny czy symbolizm. Oto kilka kluczowych elementów symboliki w jego pracach:

1. Monumentalne postacie i figury

• Gigantyczne sylwetki: Lewandowski często maluje monumentalne, niemal boskie postacie, które wydają się dominować nad scenerią. Mogą symbolizować potęgę, nieuchronność losu, a także ludzkie ambicje lub ego. Te postacie są często zamaskowane lub posiadają nieokreślone twarze, co podkreśla ich tajemniczość i dystans od ludzkiego świata.
• Cienie: Postacie często są przedstawiane w sposób cieniowy, co może symbolizować ulotność istnienia, duchowe poszukiwania lub wewnętrzne zmagania.

2. Opustoszałe, kosmiczne pejzaże

• Przestrzenie: Lewandowski maluje rozległe, pustynne lub kosmiczne krajobrazy, które mogą symbolizować wewnętrzną pustkę, izolację, ale także nieskończoność wszechświata i nieznane aspekty ludzkiej świadomości.
• Ruiny i zniszczenia: Zniszczone budowle lub resztki cywilizacji pojawiające się w jego obrazach mogą być symbolem upadku, przemijania ludzkich osiągnięć i nietrwałości życia.

3. Szczątki i czaszki

• Czaszki: Motyw czaszki, obecny w wielu obrazach Lewandowskiego, jest klasycznym symbolem śmierci, przemijania, ale także memento mori – przypomnieniem o kruchości ludzkiego życia.
• Szkielety: Reprezentują one nie tylko śmierć, ale również to, co pozostaje po przeminięciu życia – nieśmiertelny aspekt duszy lub pamięci.

4. Abstrakcyjne i zdeformowane formy

• Płynne kształty: Elementy, które wydają się zmieniać kształt, topnieć lub przepływać, mogą symbolizować zmienność rzeczywistości, płynność czasu lub niestałość ludzkiej tożsamości.
• Zdeformowane postacie: Mogą one symbolizować wewnętrzne zmagania, cierpienie psychiczne lub konflikt między ciałem a duszą.

5. Światło i mrok

• Świetliste punkty: W obrazach Lewandowskiego pojawiają się kontrastujące światła, często w ciemnych, melancholijnych krajobrazach. Światło może symbolizować nadzieję, duchowe oświecenie lub transcendencję.
• Ciemność: Mrok w jego pracach symbolizuje nieznane, podświadomość, ale także lęki egzystencjalne i tajemnice wszechświata.

6. Symbolika religijna i duchowa

• Krzyże i postacie sakralne: Choć w subtelny sposób, Lewandowski nawiązuje do motywów religijnych, które mogą symbolizować duchowe zmagania, poszukiwanie sensu w życiu oraz konfrontację z boskością.
• Ołtarze i trony: Te elementy mogą symbolizować władzę, świętość, ale także pychę i boską interwencję.

7. Symbole apokaliptyczne

• Przepowiednie: Niektóre obrazy mogą wydawać się apokaliptyczne, symbolizując koniec świata lub przemiany o wielkiej skali, zarówno w sensie duchowym, jak i materialnym.